در جستجوی عدالت

نـقـد بـُرنـده

امر به معروف و نهی از منکر به‎عنوان یکی از آموزه‎های دین اسلام، بارها در قرآن کریم و روایات ائمه معصومین، هم‎طراز با نماز و روزه مطرح شده است؛ چنان‎که امام صادق علیه‎السلام می‎فرماید: «أحَب اخوانی إلىَّ مَنْ أهْدى إلىَّ عیوبى»؛ محبوب‏ترین برادران دینى‎ام، نزد من، کسى است که عیب مرا با بازگو کردن آن، به من هدیه مى‏کند. با توجه به این حدیث، نکاتی به ذهن متبادر می‎شود که توجه دقیق به آن‎ها بسیار راه‎گشاست. امام صادق علیه‎السلام، اگرچه از عصمت برخوردار بودند اما در این حدیث، ضمن یادآوری این نکته که افراد از انحراف دور نیستند، نقد را همچون هدیه می‏دانند و جایگاه منتقد را همسان برادر خود می‏پندارند.

نقد به‎عنوان یکی از زیرشاخه‎های امر به معروف و نهی از منکر می‏تواند در حرکتی اصلاح‏‎گرانه نسبت به پالایش حقیقت از هجوم انحرافات تأثیرگذار باشد. گذشته از آن‎که نقد، موجب اصلاح حاکم و حاکمیت می‏شود و وسیله‎ای برای رشد اجتماعی، فرهنگی و دینی مردم است؛ نقد درون‎گفتمانی موجب می‏شود تا جریان‎های سیاسی از انحراف در اصول اولیه خود مصون بمانند. به بیان دیگر؛ نقد درون گفتمانی مهمترین ابزار برای ایجاد همزمان روحیه اصلاح‎گرانه و اصول‎گرایانه در میان جریان‎های سیاسی حاکم بر جامعه است.

اگرچه اصلاح‎طلبان پس از دوم خرداد 76، با شعار توسعه سیاسی بر روی کار آمدند و در ظاهر به‎دنبال اصلاح امور بودند اما هیچ‎گاه حد و مرز این اصلاح‎گری از سوی آن‎ها مشخص نشد. پس از پیروزی اصول‎گرایان در مجلس هفتم نیز شاهدیم که جهت‎گیری کلی این گروه به‎سمتی است که با ابزار نقد به اصلاح امور پرداخته تا در اصول خود باقی بمانند. از همین روست که با نگاهی واقع‎بینانه به صحنه سیاسی کشور و مقایسه دوره‎های مختلفی که پشت سر گذاشته‎ایم، این‎طور استنباط می‎شود که اصول‎گرایان بیش از هر گروه دیگری پیشتاز اصلاح‎گری و ایجاد نقد درون گفتمانی بوده‎اند.

---

پی نوشت: از هفته قبل قرار بر این شده که دبیر بخش سیاسی هفته نامه پنجره باشم. این مطلب کوتاه هم اولین یادداشت کاور من، به عنوان دبیر سیاسی پنجره است. در اولین هفته به سراغ نقد درون گفتمانی رفته ایم. سه مصاحبه با علیرضا زاکانی، محمداسماعیل کوثری و امیر محبیان به همراه یادداشت هایی از دکتر مسعود گودرزی، محمد افکانه، رامین محمدی، جلال عباسیان و جعفر تکبیری حاصل کار ماست.